همه چیز درباره‌ی زنبورگزیدگی و اقدامات اولیه
زنبورگزیدگی جزو رایج‌ترین گزیدگی‌ها در بین حشرات است. نیش زنبور در آخرین بند بدن زنبور قرار گرفته و به کیسه زهری متصل است. در برخی از زنبورها از جمله زنبور عسل، نیش همراه با غده زهر، پس از عمل گزش از بدن زنبورها جدا شده و در محل گزش باقی می‌ماند. با کنده شدن نیش و باقی ماندن آن در بدن مصدوم، قسمتی از روده‌ی زنبور هم کنده می‌شود. به همین علت زنبور بعد از گزش قادر به ادامه زندگی نیست و می‌میرد. نیش حشراتی مانند زنبور عسل یا زنبور وحشی بیشتر دردناک و هراس انگیز است تا آنکه خطرناک باشد. اما در بعضی موارد زنبور گزیدگی بسیار خطرناک و بالقوه مرگ آور است و مصدوم را باید بلافاصله به بیمارستان منتقل کرد. این موارد عبارت است از:
۱. مصدوم نسبت به نیش زنبور آلرژی داشته باشد و مورد گزش مکرر زنبور قرار گیرد.
۲. اگر تعداد زیادی (ده‌ها و صدها زنبور) زنبور مصدوم را گزیده باشند، حتا اگر این فرد آلرژیک نباشد، با این تعداد قابل ملاحظه از گزش زنبور وضعیت خطرناکی خواهد داشت.
۳. زنبور، محلی حساس مانند چشم‌ها، دهان، گلو یا گردن را نیش زده باشد.
۴. در اطفال و نوزادان، زنبورگزیدگی ممکن است بالقوه خطرناک باشد.
ورم ناشی از زنبور زدگی در دهان یا گلو، ممکن است باعث بسته شدن راه تنفسی و خفگی شود.
علائم و نشانه ها
۱) علائم زنبورگزیدگی ساده
محل گزش بلافاصله دردناک می‌شود و درد تا چند دقیقه ادامه دارد. بعد از آن در محل آسیب دیده، قرمزی و تورم به وجود می‌آید که با احساس سوزش همراه است و بعد از چند ساعت این علائم از بین می‌روند.
۲) علائم زنبور زدگی در فرد آلرژیک
مانند هر واکنش آلرژیک دیگر ممکن است علائم از یک واکنش شدید موضعی تا شوک آنافیلاکتیک متفاوت باشد (آنافیلاکسی یک نوع واکنش آلرژیک جدی است که معمولا با علایمی همچون ضایعات جلدی، خارش، تورم گلو و افت فشار خون همراه است). شوک آنافیلاکتیک با جوش های پوستی، تهوع، درد شدید شکمی، تنگ شدن راه تنفسی، تورم صورت و گلو، سخت نفس کشیدن، سیانوز (رنج کبود)، کاهش فشار خون، از دست دادن هوشیاری و گاه مرگ همراه است. این علائم اغلب تنها چند دقیقه بعد از گزش به وجود می‌آیند.
فردی که قبلا به زنبورگزیدگی واکنش آلرژیک نشان داده، در صورت گزش مجدد با زنبور وضع خطرناکتری نسبت به گزش قبلی پیدا می‌کند.
اقدامات اولیه
بسته به نوع زنبورگزیدگی این اقدامات فرق می‌کند:
- در زنبورگزیدگی ساده، با استفاده از لبه تیغ یا یک کارت اعتباری، نیش را از محلی که در بدن مصدوم فرو رفته، پایین‌تر از کیسه زهری باید جدا کرد (در حقیقت مانند تراشیدن مو اونو بتراشید)، در غیر این صورت با یک پنس یا موچین انتهای نیش را (پایین‌تر از کیسه زهری و در نزدیکی سطح پوست) بگیرید و به آرامی نیش را از پوست جدا کنید.
- زیورآلات و اشیاء تنگ را به سرعت دربیارید.
- محل گزیدگی را با آب و صابون بشویید.
- جهت خنثی کردن سم می وان از سرکه یا آب لیمو در مورد زنبور عسل و محلول آب و بیکربنات سدیم (جوش شیرین) در مورد سایر زنبورها استفاده کرد.
زنبور عسل
زنبور زرد (یک نوع از زنبور وحشی)
- از کمپرس سرد در محل گزش استفاده کنید.
- استفاده از آنتی هیستامین‌های موضعی (کرم کالامین) می‌تواند مفید باشد.
- جهت کاهش تورم، ناحیه آسیب دیده را بی حرکت و بالاتر از سطح قلب نگه‌دارید.
- در زنبورگزیدگی خطرناک، علائم حیاتی مصدوم را بررسی کنید.
- اگر مصدوم پاسخگو نیست و تنفس ندارد، عملیات احیاء قلبی ریوی را بلافاصله شروع کنید.
- اگر مصدوم بیهوش است ولی تنفس دارد، او را در وضعیت بهبود یا recovery position قرار بدید. (مصدوم را به پهلوی سمت چپ بخوابانید)
- چنانچه گزیدگی در ناحیه دهان یا گلو باشد، اگر مصدوم هوشیار است، کمی یخ به او بدهید تا بمکد. این کار باعث کاهش تورم می‌شود. همچنین می‌توان از آب سرد یا محلول جوش شیرین (یک قاشق چایخوری جوش شیرین برای هر لیوان آب) به عنوان دهان شویه استفاده کرد.
به طور کلی در هر زنبورگزیدگی خطرناک، هدف از اقدامات اولیه، رساندن سریع مصدوم به بیمارستان است.
در مورد مارگزیدگیو عقرب‌گزیدگی بخونید.
منبع: مبانی کمک‌های اولیه توسط دکتر امیر سالاری – مدرس اورژانس و مراقبت‌های ویژه
ویرایش: کوچنورد
